نام گیاه : زرشک
نام انگلیسی : Barberry
نام علمی : Berberis
خواص گیاه زرشک
در تمام قسمت های این گیاه آلکالوئیدهای بربرین Berberine ، اکسیاکانتین Oxyaconthine ، بربامین Berbamine وجود دارد . مقدر آلکالوئید در پوست ریشه زرشک بیشتر از قسمت های دیگر این گیاه است .
میوه زرشک دارای حدود ۴% مواد قندی ، ۶۵ اسید مالیک و اسید تارتاریک و مقداری صمغ می باشد .
زرشک گونه های مختلف دارد که مهم تر از همه آنها دو نوع است که یکی بنام زرشک بی هسته و دیگری زرشک با هسته (دارای دو هسته) میباشد .
شاخه ها و برگ ها دارای آلکالوئید بربرین، آلکالوئید بربامین، تانن و … بوده و میوه ها حاوی اسید تارتاریک، اسید سیتریک، اسید مالیک و برخی قندها می باشد.
مضرات گیاه زرشک
تاکنون هیچ گونه عارضه جانبی مضر و خطرناک ناشی از مصرف مناسب مقادیر درمانی میوه و پوست ریشه زرشک گزارش نشده است. سوزش و خارش در برخی بیماران با مصرف اشکال موضعی گزارش شده است.
مصرف مقدار زیاد زرشک و یا ساقه و برگ آن برای زنان حامله مناسب نیست زیرا رحم را تحریک می کند و ممکن است باعث سقط جنین شود.
مشخصات گیاه زرشک
زرشک درختچهای تیغدار به طول ۱ تا ۵ متر است. چوب آن به رنگ قرمز، قهوهای یا زرد است. برگهای آن بیضی شکل با دندانههای ارهای و میوه اش قرمز رنگ بیضوی شکل و ترش مزهاست. به ریشه درخت زرشک«آئر خیس» گفته میشود.
انتهای بهار و ابتدای تابستان فصل شکوفه دادن بوته زرشک است، غنچههای زرد رنگ زرشک در فصل پاییز رنگ قرمز گیلاسی به خود میگیرند.
زرشک بومی مناطق معتدل و نیمه استوایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است. کشور ایران بزرگترین تولیدکننده زرشک در دنیا است که در این میان استان خراسان جنوبی و شهرستان قائنات با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد.
تولید مثل گیاه زرشک
زرشک درختچه ای مقاوم به سرما و خشکی، دارای نیاز نوری بالا و طالب خاک های نسبتا سبک لومی-شنی دارای زهکش خوب بوده و در ارتفاعات بالاتر از ۱۰۰۰ متر از سطح دریا بهتر رشد می نماید. گونه های مختلف جنس زرشک در سطح جهان پراکنده می باشند ولی گونه ی مذکور در ایران پراکنش زیادتری داشته و در استان های آذربایجان، مازندران، تهران، خراسان و … مشاهده می شود.
زرشک عمدتا توسط پاجوش تکثیر می گردد. بدین منظور پاجوش های ۲ تا ۳ ساله را در آبان ماه یا آذر ماه جدا نموده و با فاصله ۴ متر از یکدیگر کشت می نمایند. برداشت میوه ها در شهریور یا مهر ماه در هنگامی که کاملا قرمز شده اند و بصورت بریدن شاخه های حامل خوشه های میوه صورت می گیرد.