نام گیاه : گزنه
نام انگلیسی : Nettle
نام علمی : Urtica dioica
خواص گیاه گزنه
در برگ گزنه، کلروفیل، کاروتن، گزانتوفیل، لوکوآنتوسیانیدین، فلاون، فلاونول به میزان کمتری از لوکوآنتوسیانیدین در این گیاه است . تریترپنها، استرولها شامل بتاسیتوسترول در گیاه موجود است .
اسید فرمیک نیز در برگ گزنه وجود دارد . برگهای تازه گزنه حاوی سکرتین میباشد، همینطور دارای ۱٫۵درصد کلروفیل خالص است. برگ خشک گزنه۷٫۵% کلروفیل دارد. مواد فنلی نیز در این گیاه وجود دارد که شامل کافئیک اسید، فرولیک اسید، سیناپیک اسید، اسکولتین و کافئوئیل مالیک اسید و کلروژنیک اسید میباشد. تانن، موسیلاژ و نوعی گلیکوزید با اثر قرمزکنندگی پوست و ماده ی رنگی به نام اورتیسین (Urticin) و همچنین آلکالوئید اسکوپولتین (Scopoletin) نیز در گزنه موجود است. تریگلیسرید، دیگلیسرید و فسفولیپیدهای مختلفی از این گیاه جدا شده است . سیتوکینهای عمده گزنه شامل زآتین، زآتین نوکلئوتید، ایزوپنتیل آدنین، ایزوپنتیل آدنوزین، ایزوپنتیل آدنین نوکلئوتید و دیهیدروزآتین میباشد . همچنین ترکیبات ایندولی همراه با هیستامین و هیدروکسی ترپیتامین و اسیدهائی از جمله آسکوربیک اسید، سالیسینیک اسید و هورمونهای گیاهی و اسیدهای آمینه ضروری نیز جز ترکیبات گزنه است. در برگهای تازه گزنه عناصری مانند ازت، گوگرد، فسفر، پتاسیم، منیزیوم، کلسیم و عناصر نادر مانند آهن، روی، مولیبدن و مس موجود است.
گزنه از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است
مضرات گیاه گزنه
گزنه دو پایه اگرطبق دستورالعمل مربوط مصرف شود، گیاه دارویی بی خطری است. اما در صورت ضرورت جابجایی این گیاه همیشه دقت کنید. اگر این گیاه با پوست شما تماس بگیرد، ممکن است کهیر پیدا کنید که سبب سوزش پوست بدن شما خواهد شد. اما اگر از ریشه گزنه دو پایه استفاده می کنید، ممکن است با پاره ایی عوارض جانبی نظیر ناراحتی معده ایی – روده ایی خفیف، مایعات اضافی یا دفع کم ادرار مواجه شوید.
اگر باردار هستید، از مصرف هر نوع فرآورده حاصل از گزنه اجتناب ورزید. اگر شیر می دهید از مصرف این گیاه بپرهیزید. گزنه دوپایه همچنین می تواند سیکل دوره قاعدگی را تغییر دهد. همواره سؤالات و نگرانی های خود را در این باره با پزشک معالج خود در میان بگذارید.
اگر داروی ضد افسردگی سیستم عصبی مرکزی یا داروهای ضد دیابت، میزان قند خون بالا یا قند خون پایین مصرف می کنید، از مصرف میزان بالای گزنه دوپایه اجتناب ورزید.
مشخصات گیاه گزنه
گیاهی پایا، دوپایه، علفی، سبز، ایستاده دارای کرکهای گزنده که ارتفاع آن به ۱۲۰ـ۵۰ سانتیمتر میرسد ساقه ی متعدد راست، کمی زاویهدار، چهار پهلو و تقریباً ضخیم، ساده و یا خیلی کم منشعب، پوشیده از کرکهای گزنده است. برگها دمبرگدار، سبز روشن در دو سطح پوشیده از کرک گزنده، گل تک جنس، بسیار ریز، سبز خام و مجتمع در تودههای کوچک کروی میباشد .
تولید مثل گیاه گزنه
بهترین زمان برداشت و جمعآوری برگهای گزنه از اردیبهشتماه تا شهریورماه میباشد .
انتشار عمومی گیاه گزنه در نقاط مرطوب ایران، خصوصاً نواحی شمالی، غربی و مرکزی مانند اصفهان، شاهرود، بسطام،قلل زاگرس و ارتفاعات اورامان،منطقه کردستان ، کرمانشاه ، کوه کاشان و ارتفاعات ۳۰۰۰ متری است.